แมมโมแกรมคืออะไร       แมมโมแกรม คือการตรวจเต้านมโดยใช้รังสีเอ็กซ์ ในขณะตรวจเต้านมจะถูกกดโดยเครื่องให้แน่นเพื่อที่จะได้เห็นความผิดปกติอย่างชัดเจน   ประโยชน์ของแมมโมแกรม      แมมโมแกรมมีความสามารถสูงในการตรวจหามะเร็งเต้านมที่ยังมีขนาดเล็กและไม่มีอาการ ทำให้ผลการรักษาดีผู้ป่วยมีโอกาสอยู่รอดมากขึ้นและนานขึ้น การตรวจแมมโมแกรมในคนปกติที่ไม่มีอาการ เพื่อหามะเร็งระยะเริ่มต้นแบบนี้ เรียกว่า " SCREENING MAMMOGRAM "

     นอกจากนี้แมมโมแกรมยังมีประโยชน์ในการวินิจฉัยโรค (diagnosic mammogram) ในกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการแล้ว เช่น คลำได้ก้อน

     ในบทความนี้จะกล่าวถึงการตรวจหามะเร็งระยะเริ่มต้นเป็นหลัก

  ข้อด้อยของแมมโมแกรม

1. เจ็บ ระหว่างการตรวจเต้านมจะถูกบีบให้แน่น จึงทำให้รู้สึกเจ็บบ้าง แต่จะพอทนได้
2. ค่าใช้จ่าย การทำแมมโมแกรมเพื่อตรวจหามะเร็งระยะเริ่มต้นจะมีประสิทธิผลสูงสุดก็ต่อเมื่อต้องทำเป็นประจำทุก 1 ปี ด้วยเหตุนี้อาจทำให้มีปัญหาเรื่องค่าใช้จ่ายได้ ค่าตรวจแมมโมแกรมแต่ละครั้งประมาณ 800-2000 บาท แล้วแต่ละโรงพยาบาล เพราะว่าแมมโมแกรมมีความไวสูงในการตรวจหามะเร็งระยะเริ่มต้น แต่มีความเฉพาะเจาะจงไม่สูงมาก หมายความว่าเมื่อรังสีแพทย์เห็นความผิดปกติในแมมโมแกรม อาจมีบางครั้งที่ไม่สามารถบอกได้ว่าเป็นมะเร็งหรือไม่เป็นมะเร็ง ผู้ป่วยอาจต้องได้รับการตัดชิ้นเนื้อบริเวณนั้นออกมาดู (ตัดเฉพาะความผิดปกติออก ไม่ใช่ตัดทั้งเต้านม)

     หมายเหตุ : ปริมาณรังสีเอ็กซ์ที่ใช้ในการตรวจจะมีปริมาณน้อยมาก ปลอดภัย ไม่ทำให้เกิดมะเร็งแต่อย่างใด

  ข้อห้ามในการตรวจแมมโมแกรม

• ในระหว่างตั้งครรภ์ ควรหลีกเหลี่ยงการตรวจ Screening Mammogram
  
• จริง ๆ แล้วในคนท้องถ้าจำเป็นจริง ๆ เช่น คลำได้ก้อน ก็สามารถทำแมมโมแกรมได้ โดยเจ้าหน้าที่จะเอาแผ่นตะกั่วกันรังสีมาคลุมท้องไว้ขณะตรวจ

  หมายเหตุ : หญิงกำลังมีประจำเดือนก็สามารถทำการตรวจได้
                       หญิงที่เสริมเต้านมก็ทำการตรวจได้ เพียงแต่ควรแจ้งให้เจ้าหน้าที่ทราบก่อนทำการตรวจ

  จะเริ่มตรวจแมมโมแกรมเพื่อหามะเร็งระยะเริ่มต้นเมื่อไรดี

ในอเมริกายังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ว่าควรเริ่มตรวจเมื่ออายุ 40 ปีหรือ 50 ปีดี สำหรับประเทศไทยก็ยังไม่มีงานวิจัยหรือคำแนะนำที่เป็นมาตรฐานสำหรับประเทศออกมาใช้ ส่วนตัวของผู้เขียนคิดว่าการพิจารณาว่าหญิงไทยควรจะเริ่มตรวจเมื่ออายุเท่าไร ควรเป็นการพิจารณาร่วมของเจ้าตัวและแพทย์เจ้าของไข้ โดยคำนึงถึงปัจจัยทางคลินิก ( เช่น มีประวัติมะเร็งเต้านมในครอบครัวหรือไม่ , กินฮอร์โมนหรือไม่ ) และการชั่งน้ำหนักระหว่างข้อดีและข้อด้อยของแมมโมแกรมอย่างที่กล่าวมาแล้ว

  ความถี่ในการตรวจ

      ในต่างประเทศ ส่วนมากจะแนะนำให้ตรวจเป็นประจำทุก 1 ปี

  ข้อควรทราบอื่นๆ สำหรับการตรวจแมมโมแกรม

1. ถึงแม้แมมโมแกรมจะมีความสามารถสูงในการตรวจหามะเร็งเต้านมในระยะเริ่มต้น แต่ก็ไม่ 100% เพราะฉะนั้นการตรวจหามะเร็งระยะเริ่มต้นต้องประกอบด้วย
• คลำเต้านมตัวเองเดือนละ 1 ครั้ง ( Breast Self Examination - BSE )
• ให้แพทย์ตรวจเต้านมปีละ 1 ครั้ง ( Clinical Breast Examination - CBE )
• สำหรับคนอายุ 40-50 ปีขึ้นไป ให้ทำแมมโมแกรมปีละ 1 ครั้งด้วย
  
  
2. ในบางสถาบัน คนที่ทำแมมโมแกรมจะได้รับการตรวจด้วยคลื่นเสียง (Ultrasound) ด้วยทุกราย แต่ในบางสถาบัน เช่น รพ. พระมงกุฎเกล้า จะทำ ultrasound เฉพาะในบางรายเท่านั้น เช่น ในรายที่สงสัยก้อน Ultrasound อย่างเดียวไม่สามารถทดแทนแมมโมแกรมในการตรวจหามะเร็งเต้านมระยะเริ่มต้นได้
   
   
3. ความผิดปกติเล็ก ๆ น้อย ๆ จากแมมโมแกรมพบได้บ่อย ไม่ต้องตกใจ รังสีแพทย์อาจถ่ายฟิล์มท่าต่าง ๆ เพิ่มเติมหรือนัดให้ตรวจติดตามอย่างใกล้ชิด ( เช่น ทุก 6 เดือน ) สักระยะหนึ่ง
   
   
4. ควรนัดมาตรวจแมมโมแกรมในช่วงที่ไม่คัดเต้านม เพราะจะทำให้เจ็บน้อยลงขณะตรวจ หรืออาจจะไม่เจ็บเลยก็ได้
   
   
5. วันมาตรวจ ควรสวมชุดครึ่งท่อนเพื่อความสะดวกในการตรวจ
   
   
6. วันมาตรวจต้องไม่ทาครีม , แป้ง , น้ำหอม หรือน้ำยาดับกลิ่นตัวบริเวณเต้านมและรักแร้ทั้งสองข้าง เพราะอาจทำให้ดูเหมือนมีความผิดปกติ ( หินปูน ) ในภาพแมมโมแกรมได้

การตรวจเต้านมด้วยตนเอง (BSE) สมาคมมะเร็งของสหรัฐอเมริกา ( THE AMERICAN CANCER SOCIETY ) แนะนำว่าผู้หญิงอายุ 20 ปีขึ้นไปทุกคนต้องคลำเต้านมตัวเองเดือนละครั้ง ผู้หญิงที่ยังมีประจำเดือนอยู่ควรคลำหลังจากหมดประจำเดือน 1-7 วัน เพื่อหลีกเลี่ยงช่วงที่เต้านมคัดตึงซึ่งอาจจะทำให้คลำยาก และคลำคล้ายมีก้อนได้ ส่วนผู้หญิงที่หมดประจำเดือนแล้วควรคลำในวันเดียวของทุกเดือน เช่น ทุกวันที่ 25 เป็นต้น วิธีตรวจเต้านมตัวเองทำได้ ดังนี้

• หลังจากคลำเต้านมเสร็จแล้วให้บีบหัวนมเบา ๆ ดูว่ามีอะไรไหลออกมาหรือไม่และคลำรักแร้ด้วย
• เมื่อทำเสร็จข้างหนึ่งแล้ว ก็ทำอย่างเดียวกันกับด้านตรงข้าม
  
• การคลำอาจทำในท่ายืนตอนอาบน้ำก็ได้ ก็ใช้เทคนิคเดียวกันกับในท่านอน
  
  
• เต้านมคนปกติอาจไม่เรียบได้ อาจตะปุ่มตะป่ำเล็กน้อยหรือหนาขึ้นเป็นทางบาง ๆ ได้ ถ้าคลำเต้านมตัวเองทุกเดือนก็จะทราบว่าโตขึ้นหรือไม่ ถ้าโตขึ้นแสดงว่าผิดปกติค่อยมาพบแพทย์
  
  
• ถ้าคลำเต้านมตัวเองแล้วพบความผิดปกติต่อไปนี้ให้รีบมาพบแพทย์
• พบก้อน
• หัวนมถูกดึงรั้งผิดปกติ
• มีน้ำเหลืองหรือเลือดไหลจากหัวนม
• ผิวหนังบริเวณเต้านมมีรอยบุ๋ม
• ขนาดและรูปร่างของนมทั้ง 2 ข้างต่างกันอย่างผิดปกติ
  
  
• ขอย้ำว่าการตรวจเต้านมตัวเองต้องทำทุกเดือน และต้องคลำให้ทั่วนม

ดูภาพประกอบการตรวจเต้านมได้ที่ http://www.waithong.com/consumer/bse/bse.html

การบริการการตรวจแมมโมแกรมใน รพ. พระมงกุฎเกล้า

• กองรังสีกรรม รพ. พระมงกุฎเกล้า เปิดให้บริการการตรวจแมมโมแกรมที่ชั้น 2
  อาคารสมเด็จย่า ทุกบ่าย ( 13.00-16.00 น. ) ของวันทำการราชการ
  และเช้าวันพฤหัสบดี - ศุกร์ ( 8.30-12. น. ) โดยต้องมีการนัดล่วงหน้า
  
• ใช้เวลาในการตรวจ 1 ชั่วโมง
  
• ค่าใช้จ่าย 800 บาท

พ.ท.หญิง กมลวรรณ จึงมีโชค
รังสีแพทย์ กองรังสีกรรม รพ. รร.6